Stotteren is een spraakstoornis waarbij het vloeiende verloop van de spraakbeweging gestoord
is. Klanken of lettergrepen worden herhaald of verlengd. Soms worden ze er met veel
spanning uit geperst. Daarnaast kunnen bij het stotteren begeleidende symptomen voorkomen.
Voorbeelden zijn meebewegingen in het gezicht en van lichaamsdelen, verstoring van de
adem, transpireren en spanning. Naast deze zichtbare en hoorbare symptomen zijn er ook
verborgen symptomen. Vermijden van situaties, bepaalde woorden of klanken omzeilen,
gebrek aan zelfvertrouwen en angst om te spreken. Stotteren kan de communicatie ernstig
verstoren.
Over de oorzaak van stotteren zijn in de loop der tijd verschillende theorieën beschreven.
Vroeger dacht men dat stotteren vooral aangeleerd gedrag was. Tegenwoordig wordt stotteren
gezien als een aanleg tot ontregeling van de spraakmotorische processen. Dit zijn ademhaling,
stemgeving en articulatie. Emoties en gedachten rond het spreken, alsook omgevingsfactoren
zijn hierop van invloed.
Stotteren begint meestal bij kinderen tussen de twee en zeven jaar. Bij de meeste kinderen
gaat stotteren vanzelf over, sommigen hebben een behandeling door een logopedist of
stottertherapeut nodig. Het is dan belangrijk om snel goed onderzoek te doen, zodat ouders
goede informatie krijgen of therapie nu wel/niet zinvol is. De betreffende
logopedist/stottertherapeut zal dan vanzelf aangeven of behandeling meteen zinvol is of niet
en op welke gronden.
Met de Screenings Lijst voor Stotteren (SLS) kan worden onderzocht door ouders of
hulpverleners die zich zorgen maken om een kind dat begint te stotteren, of verwijzing naar
een logopedist geïndiceerd is. De SLS is niet geschikt voor oudere kinderen of volwassenen.
Bij uitzondering kan iemand op latere leeftijd gaat stotteren. De aanleiding hiervoor kan vaak
gevonden worden in een plotseling optredend emotioneel trauma, zoals het overlijden van een
geliefde of een ongeluk. Er zal geen gewoontevorming optreden bij een goed (begeleid)
verwerkingsproces. Soms begint stotteren in de puberteit. Ook dan is het zaak om snel een
logopedist/stottertherapeut te raadplegen om de oorzaken te analyseren en eventueel
behandeling te starten.
Wat doet de logopedist?
De logopedist zal een onderzoek doen naar het stotteren. Zijn er problemen op het gebied van
de spraakmotoriek, zijn er emotionele factoren, omgevingsfactoren of combinaties daarvan?
Nagegaan wordt hoe het stotteren zich heeft ontwikkeld en in welke fase het stotteren is.
Bij het samenstellen van het behandelprogramma zal er rekening mee gehouden worden in
welke fase het stotteren zich ontwikkeld heeft. Bij kinderen worden de ouders/verzorgers en
vaak ook het gezin altijd bij de behandeling betrokken. Soms bestaat de begeleiding uit
indirecte therapie, waarbij de omgeving van het kind adviezen krijgt en begeleid wordt in de
communicatie met het kind. Het kind kan ook zelf direct behandeld worden, maar niet zonder
medewerking van zijn omgeving.
Bij jongeren of volwassenen bij wie het stotteren zich al verder ontwikkeld heeft, doet de
logopedist/stottertherapeut eerst uitgebreid onderzoek. Hierbij wordt het stotteren in kaart
gebracht: het hoorbare en zichtbare stottergedrag, uitlokkende en/of in stand houdende
factoren. Ook wordt er gekeken naar de manier waarop de persoon omgaat met het onvloeiend
spreken en hoe de directe omgeving reageert op het stotteren. Naar aanleiding van dit
onderzoek zal de logopedist/stottertherapeut in samenspraak met de cliënt een plan van
aanpak opstellen. Het gaat er dan om de vaardigheden te veranderen of te verbeteren zodat het
spreken vloeiender verloopt. Dit kan zijn door bijvoorbeeld de spraakmotoriek te oefenen,
maar ook door specifieke spreektechnieken te oefenen of aanpak van de beleving van het
stotteren.
Er bestaat een verschil tussen een logopedist en een stottertherapeut. Logopedisten zijn
opgeleid om een breed scala van klachten rond de mondelinge communicatie te behandelen.
Daaronder hoort ook het behandelen van stotteren.
Bij meer complexe stotterproblematiek kan doorverwijzing naar een stottertherapeut zinvol
zijn. Er zijn overigens ook logopedisten die zich extra hebben geschoold in stotteren, zonder
dat zij stottertherapeut zijn.
Stottertherapeuten zijn meestal logopedisten, soms psychologen of orthopedagogen, die zich
hebben gespecialiseerd in therapie en/of onderzoek naar stotteren. Naast hun reguliere
opleiding hebben zij een vervolgtraject doorlopen waarin zij zich hebben verdiept in de
complexiteit van het stotteren en andere vloeiendheidsproblemen.
Meer informatie over stotteren
www.stotteren.nl
www.nedverstottertherapie.nl